Cattell Analitik Ayrıcı Özellik Kuramı ile kişiliği
bilimsel yöntemlerle incelemiştir. Mekanik evren algısının Psikoloji alanına
uygulanmasının bir sonucu olan mekanik ruh olgusu Cattell’in yaklaşımda da
kendini göstermektedir. Cattel özellikle istatistik biliminden faydalanarak
kuramını genişletip zenginleştirirken aynı zamanda zamanın ruhuna uygun bir
şekilde insana dair özellikleri sayısallaştırmaya ve daha bilimsel bir hale
getirmeye çalışmıştır. Kişilikle ilgili çalışmalarda verileri titiz bir şekilde
toplayan Cattell veri kaynaklarını da bilimsel bir bakışla kategorilere
ayırmıştır. Bireyin sokakta karşılaştığı bir kişi ile girdiği diyalog bireyin
özellikleri hakkında bize bilgi verebildiği gibi, o kişinin ölçek ve anketler
yoluyla kendine dair verdiği bilgiler de bize bilgi verebilmektedir. Bununla
birlikte deney ortamı gibi bilimsel bir ortamda elde edilen verilerde kişi
hakkında bilgi veren önemli bilgi kaynaklarındandır. Kişilik özelliklerini istatistiksel bir yöntem
olan faktör analizi ile tespit etmesi kuramın hem bilimsel hem de kişiliğe
ilişkin yenilikçi yaklaşımını ifade etmektedir. 16 Faktörlü Kişilik Testi bu
çabalarının bir sonucu olarak ortaya çıkmış ve klinik alandan endüstriye,
askeri alandan eğitime kadar birçok alanda işlevsel bir şekilde kullanılmaya
başlanmıştır. Ona göre kişilik hem genetik faktörlerin hem de çevresel
koşulların bir sonucu olarak oluşmakta ve yaşam boyu şekillenmeye devam
etmektedir. Erken çocukluk döneminde temel biyolojik güdüler kişilik yapısında
belirgin iken çocukluk ve ergenlikle birlikte sosyal çevre etkili olmaya
başlamaktadır. Yetişkinlik döneminde nispeten stabil bir hal alan kişilik,
travma gibi olayların etkisiyle yine de değişebilmektedir. Yaşlılıkta ise
hayatın genel olarak değerlendirilmesi ve sorgulamalar kişiliğe etki
edebilmekte kişiyi daha içe dönük bir yapıya çevirebilmektedir.
Kitap Adı:
Kişilik Kuramları
Atıf Sayısı :
